Zachłanne i niepohamowane czerpanie z naturalnych zasobów naszego globu i postępujące burzenie odwiecznego porządku przyrody dyktowane potrzebami wszelkiego rodzaju działalności gospodarczej prowadzi do zachwiania równowagi sił w przyrodzie i nieodwracalnej katastrofy ekologicznej. Nauka i technika muszą służyć nie tylko celom poznawczym i nie tylko zaspokajaniu narastających potrzeb człowieka, ale również potrzebom przyrody, przyrody szeroko pojętej - ożywionej i nieożywionej [...]. Jeśli chcemy zachować nasz glob zamieszkałym dla przyszłych pokoleń ludzkich na dalsze stulecia i tysiąclecia, jeżeli chcemy zapewnić pokoleniom, które przyjdą po nas, zdrowe warunki życia, w których będą żyć i pracować zdrowi ludzie, musimy doprowadzić do ścisłego współdziałania nauki, techniki i działalności gospodarczej [...]. w imię zachowania i ochrony przyrody, w imię maksymalnego oszczędzania i optymalnego wykorzystania jej zasobów.

Kostrzewski J, wstęp do numeru Archiwum Ochrony Środowiska 1985,1-2, str. 7-8

...nie tylko nie uzyskano widocznej poprawy, ale przeciwnie, naruszania środowiska pogłębiały się. a stan zagrożenia przyrody oraz zdrowia ludzi stawał się coraz poważniejszy.[...] Sytuacja w dziedzinie ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska naturalnego oraz środowiska stworzonego przez człowieka jest w naszym kraju bardzo zła.[...] Katastrofalny stan naszej przyrody uzasadnia ogłoszenie ogólnonarodowego alarmu. Dotychczasowe wysiłki wielu organizacji i obywateli nie zdołały usunąć wyrządzonych już szkód i skutecznie przeciwdziałać nowym.

Kostrzewski J, Z zagadnień ochrony środowiska, Sesja plenarna Komitetu „Człowiek i Środowisko”, Nauka Polska, nr 1-2, 1985, 165-167

OCHRONA PRZYRODY I ŚRODOWISKA NATURALNEGO

Zainteresowania J. Kostrzewskiego nie ograniczały się do dziedzin związanych wyłącznie z medycyną oraz z organizacją i funkcjonowaniem szeroko pojętej ochrony zdrowia. Zdawał sobie również sprawę z tego, jak ogromny wpływ na zdrowie człowieka ma środowisko naturalne. Zapewne z tego powodu, w swojej wielokierunkowej działalności, znalazł również czas na zaangażowanie się w jego ochronę. W latach 70. był członkiem Rady Ligi Ochrony Przyrody, pełnił też funkcję Przewodniczącego Ekologicznego Ruchu Społecznego. Problemy ochrony przyrody i środowiska poruszał w licznych publikacjach, w czasie konferencji w kraju i zagranicą, a także w trakcie obrad Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa i obrad Sejmu.

W kwietniu 1985 roku, otwierając obrady sesji plenarnej Komitetu Naukowego „Człowiek i Środowisko”,, stwierdził:

W dokumentach z połowy lat 80. podkreślano całkowity brak zainteresowania ochroną środowiska, a wręcz działania sabotujące tę ideę ze strony przemysłu, organów administracji państwowej i poszczególnych obywateli.

J. Kostrzewski proponował koncentrację wysiłków na wykorzystaniu dotychczasowego dorobku i opracowań komitetów naukowych, które należało przełożyć język praktycznego działania oraz skutecznego egzekwowania programu ochrony środowiska. Poprawić sytuację w tym zakresie powinien także rozwój edukacji poświęconej temu zagadnieniu na poziomie szkolnictwa wyższego i szkół niższych szczebli, pobudzanie świadomości społeczeństwa, inicjowanie programów proekologicznych na wszystkich szczeblach zarządzania oraz wykorzystanie odpadów jako źródła surowców.

Wymiernym dowodem pozycji J. Kostrzewskiego wśród naukowców zajmujących się ochroną środowiska były zaproszenia i uczestnictwo w spotkaniach High Level Expert Group - elitarnej i wpływowej organizacji InterAction Council, skupiającej byłych premierów i prezydentów wielu krajów. Jej celem jest stawianie czoła najważniejszym wyzwaniom przed jakimi staje ludzkość. Członkowie Rady opracowują propozycje działań i przekazują je decydentom w poszczególnych krajach i instytucjach międzynarodowych.[3] W grudniu 1985 roku, w Tokio, J. Kostrzewski uczestniczył w spotkaniu poświęconym problemom środowiska, populacji i rozwoju (Interrelated Problems of Environment, Population and Development).

W styczniu 1988 roku odbyło się w Lizbonie spotkanie InterAction Council poświęcone ratowaniu lasów. J. Kostrzewski, pełniący wówczas funkcję Prezesa Polskiej Akademii Nauk, znalazł się w gronie 17 specjalistów, zaproszonych przez byłego kanclerza Niemiec Helmuta Schmidta - przewodniczącego InterAction Council. Przedmiotem obrad Grupy Ekspertów był stan lasów tropikalnych i ocena zmian zachodzących w biosferze i atmosferze wynikających z niekontrolowanej gospodarki zasobami leśnymi. Zwracano również uwagę na zagrożenia dotyczące lasów strefy umiarkowanej półkuli północnej, w związku ze zwiększającym się zanieczyszczeniem środowiska, co w dużym stopniu dotyczyło także Polski.

Problemowi ratowania lasów w Europie poświęcona była konferencja zorganizowana w Krakowie w czerwcu 1989 roku z inicjatywy Polskiej Akademii Nauk, we współpracy z InterAction Council. Trzydziestu uczonych, specjalistów od spraw lasów oraz polityków, przedstawicieli rządów i organizacji z dwunastu krajów, uchwaliło Krakowską Deklarację Ratowania Lasów Europy, opowiadając się jednocześnie za powołaniem Europejskiego Forum Ochrony Lasów.[2] J. Kostrzewski uczestniczył w pracach przygotowujących powstanie Forum, którego pierwsze posiedzenie odbyło się w lipcu 1990 roku w Królewskiej Szwedzkiej Akademii Rolnictwa i Leśnictwa. Wraz Międzynarodowym Instytutem Analizy Systemowej (International Institute for Applied System Analysis IIASA) i Szwedzkim Uniwersytetem Nauk Rolniczych, opracowano wówczas, po raz pierwszy, całościowy raport poświęcony analizie położenia lasów w Europie i potencjalnych szkód dotyczących zasobów leśnych, wskazując jednocześnie na konieczność podjęcia szybkich działań profilaktycznych.[3]