POLSKIE TOWARZYSTWO EPIDEMIOLOGÓW I LEKARZY CHORÓB ZAKAŹNYCH 

Jako członka Towarzystwa nurtuje mnie niepokój czy jesteśmy dosyć aktywni, dosyć natrętni i dosyć wymagający od samych siebie i naszych władz służby zdrowia, aby podejmować działalność naukową i praktyczną w zwalczaniu coraz to nowych chorób zakaźnych, których opanowanie wydaje się możliwe w świetle współczesnego stanu wiedzy medycznej. Jako administrator współodpowiedzialny za zapewnienie środków niezbędnych do podjęcia badań oraz wprowadzenia ich wyników do praktyki, widzę jakie trudności piętrzą się przed nowym i wielkim przedsięwzięciem w walce z chorobami zakaźnymi. Jest odpowiednie miejsce i czas po temu aby zastanowić się czy wszystkie możliwości Towarzystwa zostały wyczerpane w pracy nad dotrzymaniem kroku nauce światowej w tym względzie.

[...] Po okresie dużej aktywności Polski w dziedzinie szczepień zaczynamy coraz bardziej pozostawać w tyle za innymi krajami. Konieczny będzie duży wysiłek z naszej strony aby dotrzymać kroku światowej nauce i praktycznym poczynaniom w różnych krajach w dziedzinie szczepień przeciw grypie, przeciw odrze, nagminnemu zapaleniu przyusznicy, różyczce.

W ciągu czterech ostatnich dekad epidemiologia miała znaczący udział w zrozumieniu przyczyn zarówno chorób zakaźnych jak i niezakaźnych; przyczyniła się też istotnie do poprawy stanu zdrowia populacji całego świata. W ostatnim dwudziestoleciu znacząco rozwinęły się jej aspekty techniczne. Epidemiologia jest często krytykowana, że obecnie coraz bardziej koncentruje się na metodach, gubiąc swoje powiązania z praktyką zdrowia publicznego. Wydaje się, że zbytnio skoncentrowała się na badaniach jednostek i zaniedbała w dużym stopniu niewyjaśnione różnice w występowaniu chorób między populacjami.[3]

J. Kostrzewski pełniący obowiązki Specjalisty Krajowego ds. Epidemiologii był jednym z założycieli i wnioskodawców utworzenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych (PTEiLChZ). W styczniu 1956 r., wraz z Janem Bogdanowiczem – Specjalistą Krajowym ds. Pediatrii i Bertoldem Kassurem – Specjalistą Krajowym ds. Chorób Zakaźnych, zaproponowali utworzenie wspólnego towarzystwa naukowego zrzeszającego specjalistów z zakresu reprezentowanych przez nich dziedzin. Statut Towarzystwa został zatwierdzony w 1958 r.[1]

W latach 1988-1991 J. Kostrzewski pełnił funkcję Przewodniczącego Zarządu Głównego Towarzystwa.

Przez wiele lat publikował w Przeglądzie Epidemiologicznym – piśmie, którego współwydawcą (z Państwowym Zakładem Higieny) było Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych. W latach 1953-1954 J. Kostrzewski był sekretarzem redakcji, a od 1954 do 1988 roku redaktorem naczelnym pisma.

Jednym z kluczowych zagadnień dyskutowanych w czasie jednego z walnych zebrań PTEiLChZ i opublikowanych w Przeglądzie Epidemiologicznym w 1965 roku był referat J. Kostrzewskiego i Kazimierza Lachowicza - ”Zadania i perspektywy epidemiologii w Polsce”, poświęcony problemom badawczym w epidemiologii chorób niezakaźnych w Polsce.

W trakcie Sympozjum poświęconego metodyce badań epidemiologicznych, zorganizowanego w styczniu 1968 roku przez Zakład Epidemiologii i Katedrę Higieny Akademii Medycznej w Warszawie z inicjatywy PTEiLChZ, J. Kostrzewski omówił zakres badań epidemiologicznych, wraz z jej podziałem na epidemiologię opisową, analityczną i doświadczalną.[2] Czasem z obawą odnosił się do skuteczności działań członków Towarzystwa. Dał temu wyraz w czasie IV Krajowego Zjazdu PTEiLChZ odbywającego się w 1966 roku w Białymstoku.

Wskazując słabe punkty dotychczasowych działań, starał się inspirować środowisko, do którego się zwracał, do podejmowania nowych wyzwań, które uważał za istotne.

W roku 1972 J. Kostrzewski otrzymał godność Członka Honorowego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, a w roku 2004 Członka Honorowego Polskiego Stowarzyszenia Epidemiologicznego.

Wybór na stanowisko Prezydenta Towarzystwa wspomina W. Holland w artykule poświęconym historii IEA, zamieszczonym w International Journal of Epidemiology.

Do 1987 roku większość wyborów odbywała się w sposób nieskomplikowany. Zwykle wystawiano tylko jednego kandydata na każde ze stanowisk kierowniczych. Jedynie w 1977 roku było dwóch pretendentów do stanowiska Prezydenta Towarzystwa; komitet nominujący, którego byłem przewodniczącym, przedstawił kandydaturę Jana Kostrzewskiego z Polski, podczas gdy Rada Wykonawcza zaproponowała wybór Basila Hetzela z Australii. Przedstawiciele Rady sugerowali, że pierwszy z kandydatów, mógłby nie poradzić sobie z pracą na tym stanowisku. Członkowie Towarzystwa nie podzielili poglądu Rady. ... Dopiero dziesięć lat później stało się regułą przedstawianie co najmniej dwóch kandydatów na poszczególne stanowiska kierownicze... „demokracja" dość późno zawitała do IEA.[4]

Musimy kontynuować prace nad dalszym rozwojem skutecznego nauczania epidemiologii i doskonalenia programów kształcenia przed- i podyplomowego, uwzględniających ścisłe powiązanie epidemiologii, medycyny zapobiegawczej i medycyny społecznej. Kształcenie to powinno zmierzać do wzbudzenia właściwego podejścia epidemiologicznego we wszelkiej działalności w zakresie ochrony zdrowia ludności – u organizatorów ochrony zdrowia, u specjalistów medycyny zapobiegawczej i medycyny społecznej, a także u klinicystów. Zarówno wśród lekarzy, jak i wśród średniego personelu służby zdrowia.[…] Drugą naszą misją jest szerokie zastosowanie metod epidemiologicznych oraz wykorzystywanie wyników badań dla odpowiednich zastosowań praktycznych w programach ochrony zdrowia.[5]

INTERNATIONAL EPIDEMIOLOGICAL ASSOCIATION

J. Kostrzewski działał również aktywnie w Międzynarodowym Towarzystwie Epidemiologicznym (IEA - International Epidemiological Association), do którego należał od 1958 roku. Brał udział w licznych seminariach oraz kolejnych zjazdach tej organizacji.

Od roku 1964 do 1971 był w gronie członków Rady Towarzystwa (IEA Council).

W 1968 roku brał udział w seminarium organizowanym przez Międzynarodowe Towarzystwo Epidemiologów Regionu Karaibskiego, w Mona na Jamajce. W 1974 roku, na VII Międzynarodowym Zjeździe IEA w Brighton w Wielkiej Brytanii, przewodniczył sympozjum epidemiologii chorób zakaźnych i wygłosił referat w trakcie panelu poświęconego zastosowaniu epidemiologii w ochronie zdrowia.

W latach 1971-1984 był członkiem Rady Wykonawczej (IEA Executive Board), wybrany do niej jako reprezentant krajów Europy.

W trakcie obrad Rady Wykonawczej IEA, odbywających się w Baltimore w 1975 roku, J. Kostrzewski został powołany w poczet członków Komitetu Redakcyjnego oficjalnego periodyku Towarzystwa - International Journal of Epidemiology, a także w skład komisji wybierającej redaktora naczelnego tego pisma. Został także wybrany do grona członków komisji, której zadaniem była rewizja statutu Towarzystwa. W trakcie obrad Zjazdu wygłosił referat, w którym przedstawił doświadczenia zdobyte w trakcie opracowywania podręcznika metod nauczania epidemiologii.

W 1977 roku w czasie VIII Międzynarodowego Zjazdu IEA odbywającego się w San Juan w Portoryko, J. Kostrzewski został wybrany Prezydentem Międzynarodowego Towarzystwa Epidemiologicznego.

W czasie obrad Zgromadzenia Ogólnego tej organizacji przewodniczył sesji plenarnej „Strategia epidemiologiczna a czynniki genetyczne i środowiskowe wpływające na zdrowie ludności” i wygłosił przemówienie programowe.

W latach pełnienia funkcji Prezydenta IEA J. Kostrzewski uczestniczył w przygotowaniach do kolejnego, IX Zjazdu, przewodnicząc pracom Komitetu Programowego. Funkcję Prezydenta pełnił do końca kadencji w 1981 roku.

Później, w roku 1984, w czasie obrad X Zjazdu IEA, przewodniczył sesji plenarnej poświęconej badaniom nad ochroną zdrowia. W tym czasie zrezygnował z członkostwa w Radzie Wykonawczej IEA. Ostatnim Zjazdem IEA w jakim brał udział, było spotkanie w Jerozolimie w 1993 roku, poświęcone zmianom zachodzącym w ochronie zdrowia w Europie.